Nguồn gốc


Truyền thuyết về Roméo và Juliet đã được kể lại nhiều lần hơn 100 năm trước khi William Shakespeare viết thành kịch bản. Vào năm 1476 trong cuốn sách Ý nhan đề là Il Novellino, tác giả Masuccio Salernitano đã kể về mối tình vụng trộm, về vụ giết người, vụ đầy đi khỏi xứ, về một nhà tu sẵn lòng giúp đỡ và cả về đám cưới của hai gia đình thù nghịch. Năm 1530, Luigi da Porta cũng kể lại câu chuyện tình này, gắn cho các nhân vật trong truyện các tên Ý và nơi diễn ra nghịch cảnh là thành phố Verona. Theo truyện của Da Porta, đôi tình nhân này cũng tự sát. Tới năm 1562 tại nước Anh, nhà thơ Arthur Brooke đã dùng đề tài này trong tập thơ dài "The Tragical Historye of Romeus and Julius" (Lịch sử bi thương của Romeus và Julius), đã đề cập tới một thứ đam mê không thánh thiện, một thứ tình yêu vụng trộm, sự không vâng lời cha mẹ và bất tuân luật pháp. Ngôn ngữ trong tập thơ của Brooke thì khô khan, thiếu hấp dẫn dù cho tác giả có cảm tình với cặp uyên ương.
Tới khi William Shakespeare dùng câu chuyện tình kể trên làm chất liệu cho vở bi kịch, thì Đại Văn Hào đã làm cho các nhân vật hành xử giống như chúng ta ngày nay : họ có các ưu điểm và khuyết điểm, có lúc nổi giận, có lúc khôi hài… Vở kịch "Roméo và Juliet" là một chuyện tình và một định mạng bi thương. Các nhân vật trong vở kịch đã suy nghĩ như thế nào, tại sao họ đã chọn các cách hành động như vậy?
Trong vở kịch "Roméo và Juliet" của Shakespeare, có hai loại nhân vật : loại chuyển biến (maturing characters) và loại thụ động (static characters). Các nhân vật chuyển biến đã phát triển và thay đổi qua thời gian, đã hành động theo nhiều cách tùy theo các hoàn cảnh khác nhau, gồm có Juliet, Roméo, Cha Lawrence, Hoàng Tử Escalus. Loại thụ động không thay đổi, hành động theo lề lối chúng ta có thể đoán ra được, gồm có bà vú nuôi, Mercutio, Hầu Tước và bà Montague, Hầu Tước và bà Capulet, Tybalt, Benvolio, Paris …
1) Juliet là một thiếu nữ trẻ, đang dần dần trở thành phụ nữ. Theo cốt truyện Ý, Juliet 18 rồi qua tập thơ của Arthur Brooke, cô ta 16 xuân xanh nhưng trong vở kịch của Shakespeare, Juliet mới 13 tuổi, thơ ngây và ôm nhiều hy vọng. Juliet rất đẹp và Roméo đã bị mê hồn lúc mới gặp nàng. Rồi ngay cả khi nằm trong ngôi nhà mồ, khi ngắm nhìn xác của Juliet, Roméo đã phải than rằng "Tử Thần đã hút đi mật ngọt trong hơi thở của em, nhưng bất lực trước sắc đẹp của em !".
Juliet là một con người thực tế trong khi Roméo thuộc loại người lãng mạn. Trên bao lơn thơ mộng, Roméo thốt ra các lời yêu đương thì Juliet nói tới hôn nhân, bàn về lúc gặp nhau sắp tới và cách thông tin cho nhau. Juliet đã lớn lên bên cạnh bà vú nuôi và bà mẹ, đã muốn chiều lòng mẹ cha trong cuộc hôn nhân mai sau, nhưng nàng đã suy nghĩ và hành động cho chính mình khi gặp Roméo. Nàng biết rằng có nhiều vấn đề trên đời này, nhưng vẫn tin rằng "tình yêu" có thể giúp cho con người vượt qua được mọi trở ngại. Juliet đã không còn là một cô gái dễ vâng lời, mà là một phụ nữ trẻ chịu trách nhiệm về cuộc đời của chính mình.
2) Romeo là một thanh niên lương thiện, tốt bụng, lịch sự, đẹp trai, đã hôn tay Juliet một cách kính mến và gọi người đẹp là nàng tiên. Nhiều người đã ưa thích Roméo như Mercutio, Benvolio, bà vú của Juliet và ngay cả Hầu Tước Capulet đã gọi chàng là "người trẻ đức hạnh, biết kiềm chế". Cha Lawrence cũng yêu mến Roméo và cố gắng làm cho chàng hạnh phúc. Không được nàng Rosaline đáp lại tình yêu, Romeo trở nên lẩn thẩn, đã từng lang thang trên đường phố hay giam mình trong căn phòng cô đơn. Nhưng tới khi gặp Juliet, Romeo mới khám phá thấy chính mình và tình yêu đích thực đã làm cho lời nói của Roméo trở thành các lời thơ! Tới khi phải bỏ trốn, đi cầu cứu Cha Lawrence, Roméo đã đánh mất chính mình, không còn khả năng hành động đúng cách. Tới khi biết rằng Juliet vẫn còn yêu mình, Roméo lại trở nên con người của hành động. Và trong ngôi nhà mồ, Romeo đã nói sẽ hành động như thế nào và tại sao. Thật là bi thương khi tình yêu trở thành sâu đậm nhất! Romeo đã tìm thấy chính mình khi tự sát.
Ngoài 2 nhân vật chính, còn có nhiều người khác như Cha Lawrence, một tu sĩ Cơ Đốc (Catholic) được kính trọng, có các đức tính và các yếu điểm, thường cố vấn cho Roméo bằng các lời dạy của Chúa và cố gắng dùng địa vị của mình để chấm dứt mối hận thù lâu đời. Hoàng Tử Escalus là một nhà cai trị Thành Verona, là người đại diện cho trật tự và luật pháp. Escalus đã ban hành các quy luật và mong đợi người dân tuân theo kỷ luật. Trước mối tình ngang trái của Roméo và Juliet, Hoàng Tử Escalus đã không hiểu rõ các tình tiết của sự việc và đã chấp nhận rằng chính mình không phải là thẩm quyền cuối cùng, và phán xét cuối cùng phải thuộc về Thượng Đế.
"Romeo và Juliet" là vở kịch có các chủ đề (themes) là tình yêu của hai người trẻ đối với mối hận thù của hai gia đình, tình yêu giả hiệu (false love) giữa Roméo và Rosaline khi Roméo tạo ra các tình cảm nhân tạo đối với người đẹp, tình yêu lãng mạn (romantic), đích thực (true love) và thuần chất (pure) giữa Roméo và Juliet. Hai người trẻ này đã gắn bó với nhau qua hôn nhân, sẵn lòng chết vì nhau hơn là bất trung với nhau. Cõi chết đã tới với hai kẻ yêu thương say đắm bởi vì "số mệnh" (fate) : Romeo đã bị đưa đường tới dạ hội của gia đình Capulet do một tên bạn mù quáng, các kế hoạch xây dựng của đôi trẻ đã gặp thất bại phải chăng là do "Thượng Đế " đã an bài?
Ngoài ra trong vở kịch "Romeo và Juliet", còn thấy rất nhiều tình tiết về trật tự công cộng đối nghịch với các xáo trộn ngoài xã hội, sự vô tội của đôi trẻ trước các lời khuyên bảo của bậc cha mẹ và các người cố vấn, các kinh nghiệm của những nhân vật khác trong kịch bản… Vở kịch đã trình bày tình cảm cô đơn khi Roméo và Juliet thấy Mercutio và Tybalt đã bị giết, và khi đó đôi trẻ mới hiểu rõ các tai nạn bi thương, các thất bại của con người và sự tàn ác trên thế gian ! Và cô đơn là hoàn cảnh Juliet bị bỏ rơi trước những người thân như cha mẹ, bà vú nuôi, Cha Lawrence và cuối cùng là người yêu Roméo.
Trong vở kịch "Romeo và Juliet", mỗi nhân vật đã nói bằng thứ ngôn ngữ riêng, chứng tỏ giai cấp xã hội của từng người. William Shakespeare đã dùng 3 thể văn khác nhau để diễn tả các nhân vật, với thể hài kịch (comedy) mô tả lúc các người trẻ gặp nhau, yêu nhau, có các bạn bè vui vẻ và các người hầu thô tục. Đại Văn Hào còn dùng tới thể văn kiểu Ý (commedia del l' arte) để nói về các bậc cha mẹ ngăn cách những kẻ mới biết yêu, nói về các người hầu bình luận về tình dục.
"Roméo và Juliet" là vở kịch chứa đựng bên trong rất nhiều loại bài thơ lãng mạn cũng như các bài thơ loại Sonnet.

[sửa] Cốt truyện


Ngày xưa, tại một thành phố nóng nực của nước Ý tên là Verona, người dân đã đối xử tồi tệ với nhau và họ còn khuyên nhắc vợ con, bạn bè phải thù ghét lẫn nhau, và các mối thù được truyền đi từ thế hệ này qua thế hệ khác. Cũng tại thành phố Verona có hai gia đình Montague và Capulet căm thù nhau : các người già cãi nhau om sòm ngoài đường phố, làm mất nhân cách còn các người trẻ đánh nhau nơi công cộng khiến cho có kẻ mất mạng. Sự ngu xuẩn của hai gia đình này làm cho Hoàng Tử của thành phố tức giận, ông ta đã ra một đạo luật ngăn cấm việc gây lộn ngoài đường phố và kẻ phạm pháp sẽ bị xử tử hình. Hai gia đình Montague và Capulet đành phải phục tùng luật lệ nhưng thực ra, mối thù vẫn còn bên trong lòng của họ.
Khi thấy con trai Roméo không dính dáng vào các vụ tranh chấp, Hầu Tước và bà Montague rất vui mừng nhưng họ không hiểu tại sao con trai quý của họ không được vui tươi. Họ hỏi thăm Benvolio, người trong họ và cũng là bạn của Roméo thì sau đó, Benvolio mới khám phá ra rằng Roméo đang yêu. Và người yêu của Roméo là Rosaline, một cô gái rực rỡ, lại chẳng đáp lại mối tình này. Để làm cho Roméo vui lên, Benvolio đề nghị cả hai người nên cải trang, bí mật tham dự buổi dạ hội của gia đình Capulet. Rosaline cũng sẽ tới đó và Benvolio hứa rằng sẽ tìm cho Roméo một cô gái đẹp, xuất sắc hơn Rosaline. Nghe đề nghị này, Roméo linh cảm thấy một sự nguy hiểm nhưng rồi cũng đồng ý ra đi, cùng với Benvolio và Mercutio, một người bạn khôn khéo.
Tối hôm đó, gia đình Capulet tổ chức dạ hội lớn vì Bá Tước Paris sẽ tới hỏi Hầu Tước Capulet xem có thể xin kết hôn với Juliet, cô con gái duy nhất hay không. Bá Tước Paris là một người có họ hàng với Hoàng Tử Escalus và là nhân vật độc thân sáng giá nhất của Thành Verona. Gia đình Capulet nói rằng Juliet mới 13 tuổi, chưa từng biết yêu và còn quá nhỏ, chưa tới tuổi lấy chồng. Dù sao, Hầu Tước Capulet cũng xúc động và bảo con gái phải làm vui lòng Bá Tước Paris khi gặp nhau lúc khiêu vũ.
Vào đêm dạ hội đó, Juliet đã gặp Roméo. Paris và Rosaline đều bị bỏ quên. Hai người trẻ kể trên đã nhìn thấy nhau, gặp mặt nhau và khi ôm nhau hôn, họ đã yêu nhau sau đắm. Nhưng một người bà con của Juliet tên là Tybalt đã nhận ra Roméo. Tybalt là người nóng tính, cho rằng một người thuộc gia đình Montague đến dự dạ hội mà không được mời, và đây là một điều xỉ nhục, anh ta thề sẽ trả thù. Sau khi buổi dạ hội chấm dứt, Roméo và Juliet cùng tìm hiểu về người yêu mới. Khi Roméo tránh xa các bạn bè ồn ào và ẩn mình dưới một tàng cây thì không ngờ, địa điểm này lại ở ngay dưới cửa sổ căn phòng của Juliet. Rồi trên ban công thơ mộng, hai kẻ yêu nhau đã thề thốt với nhau và quyết định kết hôn trong vòng bí mật.
Cha Lawrence, một tu sĩ giòng Franciscan và là cha sưng tội của Roméo, rất bận tâm về sự say mê đột ngột của hai người trẻ nhưng cuối cùng đồng ý sẽ làm lễ cưới cho đôi trẻ với niềm hy vọng rằng cuộc hôn nhân của chúng sẽ chấm dứt mối hận thù lâu đời giữa hai gia đình. Thế nhưng, thế giới tình yêu bí mật của Roméo và Juliet lại sớm bị tổn thương nặng nề. Tybalt đang tìm cách trả thù và đã gặp Roméo cùng đi với Mercutio và Benvolio. Tybalt đã gọi Roméo là tên đểu giả và thách đấu gươm, nhưng Roméo đã từ chối, gọi Tybalt là "người anh em bà con" và thề rằng đã yêu danh tiếng của gia đình Capulet như thanh danh của gia đình mình. Các bạn của Roméo đều ngạc nhiên về lời khước từ của Roméo và anh chàng nóng tính Mercutio đã nhận sự thách đố. Khi Roméo xông tới ngăn cản cuộc đấu gươm thì Tybalt đã đâm chết Mercutio.
Roméo cảm thấy có tội về biến cố mới xẩy ra, lại giận dữ vì cái chết của người bạn thân, nên đuổi theo Tybalt. Một trận đấu gươm sinh tử đã diễn ra và Roméo đánh thắng. Chỉ sau khi Tybalt đã chết, Roméo mới nhận ra sự liều lĩnh của mình nên tìm cách lẩn trốn.
Juliet lúc này rất phấn khởi vì đám cưới sắp tới, thì được bà vú báo tin xấu : người anh họ Tybalt đã bị giết và Hoàng Tử Escalus đã cấm Roméo không được lai vãng trong thành Verona. Bà vú cũng cho Juliet biết hiện nay Roméo đang trốn trong phòng của Cha Lawrence. Juliet lại vui mừng vì sẽ được xếp đặt một buổi tối thương yêu với Roméo trước khi chàng này trốn đi khỏi Verona.
Thế rồi sự việc lại đi từ xấu đến xấu hơn. Hầu Tước Capulet rất đau buồn vì cái chết của Tybalt và cho rằng ông sẽ làm cho mọi người trong gia đình vui lên khi sắp đặt đám cưới của Juliet lấy Bá Tước Paris. Juliet lại đau khổ! Sự từ chối cuộc hôn nhân này sẽ làm cho cha mẹ cô đau khổ và ngay cả bà vú nuôi cũng khuyên cô nên lập gia đình với Bá Tước Paris. Không biết trông cậy vào ai, Juliet đành chạy đến nhờ vả Cha Lawrence.
Cha Lawrence chỉ còn một niềm hy vọng, nhưng đây lại là một chương trình mạo hiểm. Cha cho Juliet một liều thuốc, uống vào sẽ làm cho nàng tắt thở, có vẻ chết trong 42 giờ và trong khoảng thời gian này, Cha Lawrence sẽ cho người đi Mantua tìm kiếm Roméo và rồi Cha và Roméo sẽ tới ngôi nhà mồ, nơi mà Juliet sẽ sống lại. Roméo sẽ mang nàng đi xa và Cha Lawrence sẽ an ủi mọi người, sẽ công bố cuộc hôn nhân của đôi trẻ để họ có thể trở lại vui sống tại Verona. Juliet nhận sẽ uống liều thuốc.
Sáng ngày hôm sau, khi bà vú nuôi tới chuẩn bị cho Juliet mặc thử áo cưới thì thấy nàng đã thành cái xác không hồn. Niềm vui của gia đình Capulet đổi ra nỗi buồn vô hạn bởi vì đám cưới của cô con gái duy nhất, nay trở thành một đám tang.
Trong khi đó, Cha Lawrence gửi một người thông tin đi tìm kiếm Roméo thì người này lại bị phong tỏa giữa đường vì bệnh dịch đồng thời, kẻ hầu Balthasar của Roméo lại báo tin cho Roméo biết rằng Juliet đã chết. Roméo bèn đi tìm mua thuốc độc và cấp tốc tới ngôi nhà mồ của gia đình Capulet. Tới nhà mồ, Roméo thấy Bá Tước Paris đang than khóc cạnh xác Juliet và khi Paris từ chối không để Roméo đi qua, hai người đã đánh nhau và cuối cùng, Roméo đã giết chết Paris. Lời yêu cầu cuối cùng của Bá Tước Paris này là được chôn gần Juliet. Trong nhà mồ, Roméo khấn cầu Tybalt tha thứ nhưng rồi vẻ đẹp của Juliet đã làm cho Roméo thẫn thờ, không muốn sống. Chàng thề nguyền sẽ sống bên người yêu mãi mãi nên đã uống liều thuốc độc và tắt thở.
Khi đến giờ Juliet tỉnh dậy, Cha Lawrence tới nhà mồ thì đã thấy Paris và Roméo nằm chết nên sợ quá, Cha đã bỏ chạy. Tỉnh dậy, Juliet nhìn thấy người yêu đã chết rồi trong khi các người khác đang đi tới phía bên ngoài, nàng phải hành động gấp bằng cách dùng cây dao găm của Roméo và tự sát.
Cái chết bi thương của hai người trẻ tuổi đã đoàn kết lại hai gia đình trong nỗi sầu muộn. Không phải bằng cuộc sống mà bằng cõi chết, hai kẻ thương yêu nhau đã mang lại hòa bình cho các gia đình của chúng.